Chính phủ vừa ban hành Nghị định 172 với nhiều điểm mới trong xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, trong đó quy định rõ các trường hợp được miễn, giảm nhẹ hoặc tăng nặng mức kỷ luật.

Trường hợp chưa xem xét xử lý kỷ luật

Nghị định mới quy định chỉ còn 3 trường hợp chưa xem xét xử lý kỷ luật, siết chặt hơn so với quy định trước đó. Trường hợp một là cán bộ, công chức đang trong thời gian điều trị bệnh hiểm nghèo hoặc đang mất khả năng nhận thức; bị ốm nặng đang điều trị nội trú tại bệnh viện, có xác nhận của cơ quan y tế có thẩm quyền.

Trường hợp hai là cán bộ, công chức là nữ giới đang trong thời gian mang thai, nghỉ thai sản, đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi hoặc cán bộ, công chức là nam giới (trong trường hợp vợ chết hoặc vợ không thể nuôi con vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan theo quy định của Bộ luật Dân sự và pháp luật về tình trạng khẩn cấp) đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người có hành vi vi phạm có văn bản đề nghị xem xét xử lý kỷ luật.

Thứ ba là cán bộ, công chức đang bị khởi tố, tạm giữ, tạm giam chờ kết luận của cơ quan có thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử về hành vi vi phạm pháp luật; trừ trường hợp theo quyết định của cấp có thẩm quyền.

Trước đó, Nghị định số 112/2020/NĐ-CP quy định trường hợp "cán bộ, công chức, viên chức đang trong thời gian nghỉ hàng năm, nghỉ theo chế độ, nghỉ việc riêng được cấp có thẩm quyền cho phép" cũng thuộc trường hợp chưa xem xét xử lý kỷ luật.

Mở rộng các trường hợp được miễn trách nhiệm kỷ luật

Nghị định số 172 quy định các trường hợp loại trừ kỷ luật được thực hiện theo quy định của Bộ luật Hình sự và các quy định của pháp luật khác có liên quan.

Trường hợp vi phạm có một hoặc một số tình tiết sau thì được miễn kỷ luật:

Được cơ quan có thẩm quyền xác nhận tình trạng mất năng lực hành vi dân sự khi có hành vi vi phạm;

Phải chấp hành quyết định của cấp trên theo quy định tại khoản 5 Điều 7 Luật Cán bộ, công chức năm 2025;

Được cấp có thẩm quyền xác nhận vi phạm trong tình thế cấp thiết, do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan theo quy định của Bộ luật Dân sự và pháp luật về tình trạng khẩn cấp khi thi hành công vụ;

Đã thực hiện theo đúng quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, không vụ lợi trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nhưng có gây ra thiệt hại vì lý do khách quan;

Thực hiện đề xuất về đổi mới, sáng tạo được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được cấp có thẩm quyền xác định đã thực hiện đúng chủ trương, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung nhưng có thiệt hại xảy ra.

Có hành vi vi phạm đến mức bị xử lý kỷ luật nhưng đã qua đời.

Như vậy, so với Nghị định số 71 và Nghị định số 112 thì Nghị định số 172 đã bổ sung 2 trường hợp để thể chế hóa Nghị quyết số 138 của Chính phủ và Luật Cán bộ, công chức năm 2025 về cơ chế khuyến khích dám nghĩ, dám làm.

Nghị định số 172 cũng bổ sung quy định cụ thể các trường hợp vi phạm được xem xét giảm nhẹ hoặc tăng nặng mức kỷ luật.

Trường hợp vi phạm có một hoặc một số tình tiết sau thì được giảm nhẹ mức kỷ luật:

Chủ động báo cáo vi phạm, tự giác nhận trách nhiệm cá nhân về khuyết điểm, vi phạm và tự nhận hình thức kỷ luật tương xứng với nội dung, tính chất, mức độ vi phạm trước và trong quá trình kiểm tra, giám sát;

Chủ động cung cấp thông tin, hồ sơ, tài liệu, phản ánh đầy đủ, trung thực về những người cùng vi phạm;

Chủ động chấm dứt hành vi vi phạm, tích cực tham gia ngăn chặn hành vi vi phạm; tự giác nộp tài sản tham nhũng, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do mình gây ra.

Trường hợp vi phạm có một hoặc một số tình tiết sau thì bị tăng nặng mức kỷ luật:

Đã được cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu kiểm điểm nhưng không thực hiện, không sửa chữa khuyết điểm, vi phạm. Không tự giác nhận khuyết điểm, vi phạm, hình thức kỷ luật tương xứng với nội dung, tính chất, mức độ vi phạm; gây thiệt hại về vật chất phải bồi hoàn nhưng không bồi hoàn, không khắc phục hậu quả hoặc khắc phục không đúng yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, không tự giác nộp lại tiền, tài sản do vi phạm mà có;

Đối phó, quanh co, cản trở quá trình kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Bao che cho người vi phạm; đe dọa, trù dập, trả thù người đấu tranh, tố cáo, người làm chứng, người cung cấp tài liệu, chứng cứ vi phạm;

Vi phạm có tổ chức, là người chủ mưu; cung cấp thông tin, báo cáo sai sự thật; ngăn cản người khác cung cấp chứng cứ vi phạm; che giấu, sửa chữa, tiêu hủy chứng cứ, tạo lập tài liệu, hồ sơ, chứng cứ giả;

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lợi dụng tình trạng khẩn cấp, thiên tai, hoả hoạn, dịch bệnh thực hiện chính sách an sinh xã hội và quốc phòng, an ninh để trục lợi. Ép buộc, vận động, tổ chức, tiếp tay cho người khác cùng vi phạm.

Nghị định cũng làm rõ khái niệm và tính toán thời hiệu, thời hạn xử lý kỷ luật. Theo đó, thời hiệu là khoảng thời gian tính từ thời điểm vi phạm đến khi có văn bản thông báo xử lý kỷ luật. Thời hạn là thời gian từ khi phát hiện vi phạm đến khi ra quyết định kỷ luật, tối đa 90 ngày, có thể kéo dài lên 150 ngày nếu phức tạp. Đặc biệt, các khoảng thời gian chờ điều tra hình sự, khiếu nại, khởi kiện... sẽ không tính vào thời hiệu và thời hạn.

Bỏ hình thức giáng chức và hạ bậc lương

Nghị định 172 bỏ hình thức giáng chức và hạ bậc lương đối với công chức, phù hợp với Luật Cán bộ, công chức năm 2025.

Cụ thể, nghị định quy định hình thức kỷ luật áp dụng đối với cán bộ gồm: Khiển trách; cảnh cáo; cách chức, áp dụng đối với cán bộ được phê chuẩn, bổ nhiệm hoặc chỉ định giữ chức vụ, chức danh; bãi nhiệm.

Hình thức kỷ luật áp dụng đối với công chức: Khiển trách; cảnh cáo; cách chức, áp dụng đối với công chức lãnh đạo, quản lý; buộc thôi việc.

Nghị định phân định cụ thể các tình huống tương ứng với từng hình thức kỷ luật:

Khiển trách: Vi phạm lần đầu, ít nghiêm trọng;

Cảnh cáo: Tái phạm khiển trách hoặc vi phạm lần đầu nhưng nghiêm trọng;

Cách chức: Vi phạm rất nghiêm trọng nhưng có thái độ khắc phục, hoặc sử dụng giấy tờ không hợp pháp để được bổ nhiệm;

Buộc thôi việc: Tái phạm nghiêm trọng, không có thái độ khắc phục hoặc vi phạm liên quan văn bằng giả, nghiện ma túy;

Bãi nhiệm: Cán bộ vi phạm theo quy định các luật chuyên ngành và bị HĐND, Quốc hội quyết định bãi nhiệm theo đúng trình tự.

Nghị định số 172 không chỉ là một bước hoàn thiện khung pháp lý về kỷ luật cán bộ, công chức, mà còn là công cụ thể chế hóa tinh thần đổi mới quản trị nhà nước: Nghiêm minh nhưng không cứng nhắc; khuyến khích đổi mới, dám làm nhưng không dung túng sai phạm. Đây cũng là tiền đề để xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, kỷ cương, liêm chính, vì nhân dân phục vụ.

Việc ban hành Nghị định số 172/2025 không chỉ giúp hoàn thiện khung pháp lý về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức mà còn thể hiện rõ chủ trương “nghiêm mà không cứng”, “mở nhưng không buông”. Những quy định mới đã thể chế hóa tinh thần đổi mới trong quản lý đội ngũ cán bộ: khuyến khích đổi mới sáng tạo, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, nhưng cũng siết chặt kỷ luật với những hành vi vi phạm, thiếu trung thực, lợi dụng chức vụ để trục lợi.

 

 

Nguồn: Theo Tạp chí Lao động và Công đoàn