Theo quy định, kể từ 1-1-2018, tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc dựa trên mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Tuy nhiên, qua hơn 8 tháng triển khai các ngành chức năng đã phát hiện không ít doanh nghiệp (DN) né đóng BHXH từ phụ cấp lương, khoản bổ sung khác cho người lao động (NLĐ).
Theo Luật BHXH, việc tính đóng BHXH bắt buộc được thực hiện cụ thể gồm: Tiền lương tháng đóng BHXH = mức lương + phụ cấp lương + các khoản bổ sung. Thực hiện quy định này, BHXH tỉnh đã tập trung triển khai đồng bộ và hướng dẫn cho các DN áp dụng những quy định mới nhằm đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Nhờ đó, tính đến nay toàn tỉnh có 5.052 đơn vị và hơn 100.600 người lao động tham gia BHXH với tổng quỹ lương bình quân hàng tháng hơn 460,2 tỷ đồng. Tuy nhiện, khi áp dụng những quy định mới này vẫn có không ít đơn vị, DN tìm cách né đóng BHXH từ phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác cho NLĐ để giảm bớt chi phí.
Ông Lê Hùng Chính - Phó Giám đốc BHXH tỉnh cho biết, qua thanh tra, kiểm tra tại 103 đơn vị sử dụng lao động, đơn vị đã phát hiện 33 DN thực hiện đóng BHXH không đủ với mức tiền lương (thiếu mức phụ cấp lương, đóng thiếu 7% đối với lao động đã qua đào tạo, học nghề). Bên cạnh đó, hiện nay nhiều DN chưa xây dựng và đăng ký thang bảng lương với cơ quan nhà nước đều lấy mức lương tối thiểu vùng để thực hiện đóng BHXH cho NLĐ mà không thực hiện theo mức lương thực nhận hàng tháng. Do đó, trong hợp đồng lao động, các DN đều ghi mức lương khác với mức lương thực nhận trên bảng lương. Đồng thời, đối với những DN có xây dựng thang bảng lương thì mức lương ghi trên hợp đồng chỉ bằng với mức lương bậc 1 của vị trí việc làm tương đương. Đây là những chiêu thức mà các DN áp dụng để né việc tham gia BHXH cho NLĐ.
Cụ thể, kiểm tra tại Công ty TNHH Cơ khí và Dịch vụ Nguyên Lê (phường Ninh Đa, thị xã Ninh Hoà), các ngành chức năng phát hiện trên hợp đồng lao động ghi mức lương từ 26.000 đến 28.000 đồng/giờ, phụ cấp độc hại từ 200.000 đến 300.000 đồng/tháng, bảng lương từ 26 đến 28 ngày công/tháng, mức lương thực nhận từ hơn 5,9 đến 6,4 triệu đồng/tháng. Thế nhưng đến nay công ty này vẫn chưa đăng ký thang bảng lương với cơ quan quản lý nhà nước. Đồng thời, khi tham gia BHXH cho NLĐ thì công ty lại tự đăng ký tham gia ở mức lương hơn 3,3 triệu đồng/người/tháng, không khớp với mức lương trên hợp đồng và bảng lương thực nhận. Còn tại Công ty Cổ phần Du lịch Thắng Lợi (phường Xương Huân, TP. Nha Trang), phần lớn mức lương ghi trong hợp đồng lao động bằng với mức lương tối thiểu vùng cộng thêm 7% đối với lao động đã qua đào tạo nghề để tham gia BHXH cho NLĐ. Thế nhưng, mức lương thực nhận trong bảng lương của NLĐ lại cao hơn rất nhiều so với mức lương trên hợp đồng. Ngoài ra, nhiều khoản thu nhập khác không được quy định cụ thể trên hợp đồng nhưng có trong bảng lương thực nhận…
Theo quy định, đối với những khoản thu nhập không phải đóng BHXH gồm: Tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi NLĐ có thân nhân bị chết, NLĐ có người thân kết hôn, sinh nhật của NLĐ, trợ cấp cho NLĐ gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác. Đồng thời với những phụ cấp và khoản bổ sung không xác định được trước thì không phải tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, qua khảo sát có rất nhiều DN áp dụng hai quy định trên để né tránh việc tham gia BHXH cho NLĐ. Cụ thể, DN ghi trên hợp đồng lao động cùng với mức lương cơ bản còn có phụ cấp nhà ở, phụ cấp xăng xe, phụ cấp điện thoại, phụ cấp ăn trưa… Còn các khoản bổ sung thì ghi là mức lương hiệu quả công việc, nhưng đồng thời quy định lương hiệu quả thay đổi tùy theo mức độ hoàn thành công việc của từng tháng. Đây cũng là chiêu thức né tham gia BHXH của các DN.
Ông Lê Hùng Chính cho biết, với những DN kiểm tra phát hiện đóng BHXH thiếu mức phụ cấp lương, đóng thiếu 7% đối với lao động đã qua đào tạo, học nghề thì cơ quan BHXH đã đề nghị các đơn vị lập thủ tục điều chỉnh và nộp tiền truy đóng. Đến nay hầu hết các DN đã thực hiện nộp tiền truy đóng do đóng thiếu mức tiền lương. Còn đối với những DN chỉ thực hiện đóng BHXH cho NLĐ bằng mức lương tối thiểu vùng, chưa xây dựng, đăng ký thang bảng lương thì cơ quan BHXH hiện nay chưa có đủ quyền hạn để xử lý vấn đề này mà chỉ thu được khi trên hợp đồng lao động có ghi rõ các khoản phụ cấp và các khoản bổ sung cố định hàng tháng. Vì vậy, khi làm việc tại DN, đơn vị chỉ đôn đốc nhắc nhở DN thực hiện cho đúng quy định. “Nếu đóng BHXH trên thu nhập thực tế, NLĐ chỉ tăng mức đóng trên mức 1/3 tổng mức đóng BHXH. Ngược lại, khi ốm đau, thai sản hay nghỉ hưu, lương từ quỹ BHXH của họ sẽ tăng cao và được hưởng 100% từ mức đóng tăng. Do đó, để các DN thực hiện nghiêm các quy định thì ngoài trách nhiệm của ngành BHXH cũng rất cần sự vào cuộc của ngành Lao động – Thương binh và Xã hội”, ông Chính nói.
VĂN GIANG