Có nhiều cách để bạn và cộng đồng tự bảo vệ không bị lây nhiễm HIV/AIDS đó là thay đổi hành vi trong tiếp xúc hàng ngày và sử dụng bao cao su (BCS) trong quan hệ tình dục (QHTD). Hiện nay với sự phát triển của Y học, PrEP ra đời đời như là một giải pháp “cứu cánh” cho người có nguy cơ cao nhiễm HIV (sau đây gọi tắt là người sử dụng) trong việc dự phòng trước phơi nhiễm HIV/AIDS.
PrEP là gì?
PrEP là chữ viết tắt của Pre-Exposure Prophylaxis, là hành vi sử dụng thuốc trước các hành vi nguy cơ có khả năng phơi nhiễm với HIV như QHTD hoặc tiêm chích mà không dùng các biện pháp phòng ngừa. Đây là cách để người sử dụng bảo vệ mình khỏi bị lây nhiễm HIV bằng cách uống một viên thuốc mỗi ngày. Nếu sử dụng đều đặn và đúng cách PrEP có hiệu quả phòng ngừa lây nhiễm HIV tới 90% người sử dụng.
Đối tượng sử dụng và liều dùng
Loại thuốc được sử dụng có tên là Ricovir-Em kết hợp từ hai thành phần là Tenofovir và Emtricitabine. Ricovir-Em (hay còn gọi là PrEP) rất phù hợp cho nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới; chuyển giới nữ; các cặp dị nhiễm HIV. Vi rút HIV cần một loại Enzym tên là Transcriptase để nhân bản trong cơ thể, PrEP ngăn chặn Enzym này khiến vi rút HIV không thể sinh sôi để làm cơ thể bị lây nhiễm.
Dùng PrEP rất đơn giản, uống mỗi ngày 1 viên và duy trì suốt thời gian có nguy cơ lây nhiễm, 07 ngày sau khi sử dụng, thuốc có tác dụng dự phòng tối đa đối với QHTD qua đường hậu môn. Với QHTD qua đường âm đạo, thời gian để thuốc phát huy tác dụng tối đa là 21 ngày kể từ khi bắt đầu sử dụng.
Khuyến cáo từ chuyên gia
Theo BS Nguyễn Đinh Hùng, Trưởng Phòng khám chuyên khoa HIV/AIDS và Điều trị nghiện chất – Trung tâm kiểm soát bệnh tật Khánh Hòa cho biết: vì PrEP là biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV mới, nên người sử dụng còn có một số hiểu lầm về nó.
Hiểu lầm thứ nhất “dùng PrEP có thể gây kháng thuốc điều trị HIV”: PrEP hoàn toàn không kháng thuốc điều trị HIV/AIDS.
Hiểu lầm thứ hai “sử dụng PrEP thì không cần sử dụng BCS trong QHTD”: PrEP chỉ dự phòng lây nhiễm HIV chứ không thể dự phòng lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Vì vậy, nếu người sử dụng muốn tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục thì vẫn phải sử dụng BCS và chất bôi trơn.
Hiểu lầm thứ ba “PrEP gây nhiều tác dụng phụ”: về cơ bản, PrEP rất an toàn và không gây tác dụng phụ với 90% người sử dụng, chỉ có 10% người sử dụng chịu tác dụng phụ nhẹ như: buồn nôn; chóng mặt; buồn nôn; chán ăn; đầy hơi hoặc đi ngoài;…các triệu chứng này sẽ hết sau một vài ngày sử dụng thuốc.
Tuy nhiên, những người bị viêm gan B và đang mắc bệnh thận thì không nên sử dụng PrEP. Để an toàn tuyệt đối, người muốn sử dụng PrEP phải kiểm tra chức năng Gan, Thận trước khi sử dụng PrEP và kiểm tra lại 06 tháng 01 lần. Và phải có chỉ định từ các Bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng PrEP.
Hiểu lầm thứ tư “đã dùng PrEP là phải dùng suốt đời”: để PrEP phát huy tác dụng thì phải dùng hàng ngày nhưng điều đó không có nghĩa là phải dùng suốt đời. Nếu người dùng PrEP không còn đối mặt với nguy cơ lây nhiễm nữa thì có thể xin tư vấn của Bác sĩ và ngừng sử dụng PrEP. Lưu ý, người dùng cần duy trì uống thuốc tới 28 ngày sau lần phơi nhiễm cuối cùng.
Hiểu lầm thứ năm “người nhiễm HIV rồi, có thể dùng PrEP để điều trị”: những người đã có kết quả HIV dương tính (HIV+) không được dùng PrEP, vì thuốc chỉ phòng ngừa trước khi lây nhiễm HIV nếu đã bị nhiễm HIV rồi thì cần có các loại thuốc khác để điều trị. Vậy nên trước khi dùng PrEP, cần phải xét nghiệm HIV sau đó xét nghiệm lại 03 tháng 01 lần.
Điều trị PrEP tại Khánh Hòa
PrEP được triển khai tại thành phố Nha Trang, Khánh Hòa từ cuối năm 2019 và mở rộng độ bao phủ ra các huyện/thành phố: Cam Ranh và Ninh Hòa từ năm 2020. Hiện tại toàn tỉnh hiện có 37 người tham gia điều trị PrEP. Qua thời gian ngắn cho thấy, phương pháp điều trị cũng như khả năng thích ứng với PrEP của người sử dụng rất khả quan.
Trong năm 2021, tỉnh Khánh Hòa sẽ tiếp tục mở rộng độ bao phủ PrEP trên địa bàn tỉnh, để các nhóm yếu thế và người có nhu cầu được tiếp cận phương pháp mới trong điều trị dự phòng lây nhiễm HIV(PrEP), đồng thời góp phần giảm nhẹ cho công tác chăm sóc và điều trị tuyến đầu trong công tác phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh Khánh Hòa nói riêng và tiến tới chấm dứt đại dịch AIDS của cả nước nói chung vào năm 2030.
Thiên Bình